هیستروسکوپی (hysteroscopy)، روشی تشخیصی و درمانی است که به پزشک این امکان را می دهد تا داخل رحم را برای علائم غیر طبیعی واژن بررسی کند. این روش معمولا نیاز به بستری ندارد و در مدت زمان کوتاهی انجام می شود. به منظور آشنایی بیشتر با مزایا، کاربرد و نحوه انجام هیستروسکوپی تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
هیستروسکوپی چیست؟
هیستروسکوپی روشی برای معاینه واژن، دهانه رحم و داخل رحم با کمک دستگاه هیستروسکوپ است. این دستگاه مجهز به یک لوله نازک و نورانی است که برای تشخیص مشکلات زنان به کار گرفته می شود. این روش، علاوه بر اهداف تشخیصی می تواند برای درمان برخی از بیماری ها استفاده شود.
انواع هیستروسکوپی و موارد استفاده از آن
به طور کلی، این روش با دو هدف تشخیص و درمان بیماری های زنان استفاده می شود که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
هیستروسکوپی تشخیصی
مهمترین موارد استفاده از هیستروسکوپی تشخیصی عبارتند از:
- تشخیص علت خونریزی های غیرطبیعی
- تشخیص مشکلات و بیماری های رحم مانند رحم فیبروم رحم، چسبندگی رحم، پولیپ رحم و اختلالات مادرزادی
- شناسایی علل ناباروری و سقط های مکرر
- تشخیص سرطان رحم
- تأیید یا رد نتایج سایر آزمایش ها مانند هیستروسالپنگوگرافی یا عکس رنگی رحم (HSG)
- استفاده همزمان با لاپاراسکوپی یا قبل از روش هایی مانند اتساع و کورتاژ (D&C)
هیستروسکوپی درمانی
برای اصلاح و درمان برخی بیماری ها و ناهنجاری های رحمی که در طی هیستروسکوپی تشخیصی مشخص شده است. در طی این عمل، ابزارهای کوچک جراحی از طریق مجرای هیستروسکوپ، وارد رحم می شوند. اگر حین هیستروسکوپی تشخیصی وضعیت غیرطبیعی تشخیص داده شود، پزشک هیستروسکوپی درمانی را همزمان انجام می دهد.
کاربرد هیستروسکوپی
از مهمترین دلایل استفاده از این روش تشخیصی و درمانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشخیص و درمان پولیپ و فیبروم های رحمی
- تشخیص و درمان مشکلات اندومتر (لایه داخلی رحم) مانند چسبندگی رحمی و سندروم آشرمن
- تشخیص ناهنجاری های رحمی مانند وجود سپتوم در رحم، رحم دوشاخ، رحم تک شاخ و غیره
- شناسایی و درمان خونریزی غیر طبیعی واژن، طولانی شدن مدت قاعدگی و یا خونریزی بعد از یائسگی
- برداشتن جنین سقط شده
- نتایج غیر طبیعی تست پاپ
- سقط مکرر قبلی یا سقط جنین بیش از یک بار
- نمونه برداری از بافت رحم
- برداشتن IUD (روش پیشگیری از بارداری)
مزایای هیستروسکوپی
همان طور که اشاره شد، از روش هیستروسکوپی می توان برای تشخیص طیف وسیعی از مشکلات رحمی استفاده کرد. علاوه بر این، امکان درمان برخی از ناهنجاری ها و بیماری های رحمی همراه با تشخیص آنها در طول عمل وجود دارد.
در طول هیستروسکوپی نیازی به ایجاد برش در بدن نیست. به همین علت، هیستروسکوپی در مقایسه با سایر جراحی ها دارای مزایای متعددی است که عبارتند از:
- درد کمتر نسبت به جراحی باز
- مدت زمان کوتاه عمل
- زمان بهبودی کوتاه تر
- کاهش احتمال چسبندگی و عفونت
- بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان (روش سرپایی)
مراقبت های قبل از هیستروسکوپی
مهمترین نکات قبل از انجام هیستروسکوپی که الزامی است، عبارتند از:
- انجام آزمایشاتی مانند آزمایش خون و بارداری
- پیشگیری از بارداری قبل از هیستروسکوپی
- درمان عفونت زنان
- توقف مصرف آسپیرین و وارفارین
- عدم استعمال پماد و کرم های واژینال یک روز قبل از عمل
- خالی کردن مثانه
- ناشتا بودن در روز عمل
هیستروسکوپی چگونه انجام می شود؟
قبل از شروع عمل و به منظور جلوگیری از احساس درد، بی حسی عمومی یا موضعی انجام می شود. پس از بیهوشی، پزشک با استفاده از ابزار خاصی به نام اسپکولوم، دهانه رحم را باز نگه می دارد تا ابزار جراحی را به داخل رحم منتقل کند. بعداً، پزشک متخصص لوله نازک هیستروسکوپ را به آرامی از طریق واژن وارد رحم می کند. برای اینکه محل داخل رحم بیشتر نمایان شود، با استفاده از هیستروسکوپ گاز دی اکسید کربن یا محلول مخصوص این فرآیند به رحم تزریق می شود.
با استفاده از دوربینی که در انتهای هیستروسکوپ قرار داده شده است. پزشک متخصص می تواند رحم، دهانه رحم و لوله های فالوپ را روی صفحه نمایش دستگاه ببیند. با مشاهده کل رحم و لوله های فالوپ، متخصص می تواند اختلالات احتمالی مانند چسبندگی رحم، فیبروم رحم و پولیپ رحم را تشخیص دهد. همچنین در صورت لزوم امکان بیوپسی توده های خوش خیم رحم مانند فیبروم رحم، پولیپ یا چسبندگی رحم با استفاده از هیستروسکوپ وجود دارد.
نقاهت بعد از عمل هیستروسکوپی
بسیاری از زنان پس از انجام هیستروسکوپی، قادر به بازگشت به فعالیت های عادی خود در همان روز هستند، اما برخی دیگر ترجیح می دهند تا پایان روز استراحت کنند. البته لازم به ذکر است در صورت استفاده از بیهوشی عمومی، ممکن است نیاز به چند روز استراحت وجود داشته باشد.
پس از عمل ممکن است انقباضات رحمی، مشابه انقباضات دوران پریود را تجربه کنید و یا حتی تا چند روز لکه بینی یا خونریزی غیر طبیعی واژن داشته باشید که این موارد طبیعی هستند و جای نگرانی نیست. مگر آنکه خونریزی یا دردهای شدید وجود داشته باشد که در آن صورت لازم است به پزشکتان اطلاع دهید.
مراقبت های بعد از هیستروسکوپی
به منظور پیشگیری از عوارض احتمالی و تسریع در روند بهبود، انجام برخی نکات بعد از عمل موثر است. به طور کلی، مراقبت های بعد از عمل هیستروسکوپی عبارتند از:
- حداقل بین 12 تا 24 ساعت استراحت کنید و سپس به فعالیت های روزمره خود بازگردید.
- در صورت بیهوشی عمومی بین 2 تا 3 روز استراحت کنید.
- در صورت بیهوشی عمومی از رانندگی تا مدت 72 ساعت اجتناب کنید.
- از رژیم غذایی سالم بعد از درمان پیروی کنید.
- از رابطه جنسی تا زمان توقف خونریزی واژینال و لکه بینی خودداری کنید.
- داروهای تجویز شده را طبق دستور پزشک به طور کامل مصرف کنید.
عوارض هیستروسکوپی
هیستروسکوپی در کل روشی بسیار کم خطر و ایمن محسوب می شود. با این حال، این روش مانند هر عمل دیگری ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد، به خصوص در زنانی که علاوه بر هیستروسکوپی تشخیصی، تحت هیستروسکوپی درمانی نیز قرار می گیرند.
هیستروسکوپی تنها در صورتی انجام می شود که منافع انجام آن بیشتر از عوارض احتمالی آن تصور شود.
برخی از عوارض هیستروسکوپی عبارتند از:
- آسیب تصادفی به رحم و دهانه رحم
- خونریزی بیش از حد در حین یا بعد از درمان
- عفونت رحم همراه با ترشحات بدبوی واژن، تب و خونریزی شدید
- احساس ضعف
- مشکلات ناشی از بیهوشی عمومی
- بیماری التهابی لگن
- تجمع مایعات و گاز در رحم
- پریتونیت (التهاب در پریتونئوم یا پرده صفاقی)
- سوراخ شدن رحم در موارد نادر
توجه داشته باشید هر چه تجربه جراح بالاتر باشد و همچنین، مراقبت های بعد از کامل رعایت شود، احتمال بروز این عوارض بسیار پایین است. به همین علت توصیه می شود برای انجام عمل هیستروسکوپی به بهترین جراح زنان مراجعه کنید.