خشکی واژن به عنوان خشکی غیرطبیعی در غشاهای مخاطی ناحیه واژن و فرج زنان تعریف می شود. خشکی واژن مشکل شایعی است که در مراحل مختلف زندگی زنان رخ می دهد، اما به خصوص در دوران یائسگی زنان شایع تر است، اما ممکن است تا سال ها پس از یائسگی آنها ادامه یابد. این عارضه می تواند مشکلات زیادی مانند دیسپارونی (مقاربت دردناک)، خارش و سوزش در واژن را ایجاد کند. به منظور آشنایی بیشتر با علل، علائم و راه های درمان خشکی واژن تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
خشکی واژن چیست؟
به طور معمول، یک لایه نازک از مایع شفاف دیواره های واژن را می پوشاند. هورمون استروژن کمک می کند تا این مایع از تحریک غدد واژن برای تولید مایعات واژن جلوگیری کند و پوشش واژن را سالم، ضخیم و الاستیک نگه می دارد. بنابراین، کاهش سطح استروژن ممکن است بر میزان این مایع در ناحیه واژن تأثیر بگذارد و باعث کاهش رطوبت در ناحیه یا به اصطلاح خشکی واژن شود.
علت خشکی واژن
خشکی واژن در اثر تغییرات هورمونی در زنان ایجاد می شود و اکثر موارد در زنانی که به یائسگی رسیده اند، رخ می دهد. در دوران یائسگی تخمدان های زن تولید استروژن را متوقف می کنند که ممکن است باعث کاهش رطوبت واژن و خشکی آن شود. علاوه بر این، ممکن است لایه داخلی واژن نازک شده و خاصیت ارتجاعی آن کاهش یابد که به آن آتروفی واژن یا واژینیت آتروفیک می گویند .
سطح استروژن همچنین می تواند به دلایل زیر کاهش یابد:
- بارداری و شیر دهی
- پرتودرمانی یا شیمی درمانی
- برداشتن تخمدان ها با جراحی
- استفاده از داروهای ضد استروژن که برای درمان فیبروم رحم یا اندومتریوز تجویز می شوند.
- سیگار کشیدن، زیرا سیگار باعث انقباض عروق خونی و کاهش گردش خون در واژن می شود و این ممکن است منجر به خشکی واژن شود.
- تنش شدید
- افسردگی
از دیگر عوامل موثر در ایجاد خشکی واژن می تواند به موارد زیر اشاره کرد:
- سندرم شوگرن (یک اختلال خود ایمنی است که سلول ها و بافت های مسئول تولید ترشحات، از جمله غدد بزاقی و غدد واژن مورد حمله قرار می گیرند)
- استفاده از شستشوی واژینال
- بیماری دیابت
- استفاده از برخی داروها مانند داروهای آلرژی و سرماخوردگی، داروهای ضد افسردگی و قرص های ضد بارداری
بیشتر بخوانید: درمان آتروفی و خشکی واژن با لیزر
علائم خشکی واژن
خشکی واژن ممکن است با علائم و نشانه های زیر همراه باشد:
- خارش واژن
- درد و سوزش در ناحیه واژن
- دیسپارونی یا درد هنگام مقاربت جنسی
- عفونت دائمی دستگاه ادراری
- افزایش ادرار
- خونریزی خفیف بعد از مقاربت
- آتروفی واژن
- احساس ناراحتی
خشکی واژن چگونه تشخیص داده می شود؟
در تشخیص خشکی واژن، پزشک به علائم و نشانه های مرتبط با این بیماری تکیه می کند. همچنین، معاینه بالینی، که در آن پزشک ناحیه لگن زن را برای تشخیص حساسیت در بافت های پوشاننده واژن یا قرمزی ناحیه واژن بررسی می کند. البته معاینه بالینی به رد واژینیت یا عفونت دستگاه ادراری نیز کمک می کند.
درمان خشکی واژن
درمان خشکی واژن در افراد مختلف با توجه به علائم و شدت بیماری متفاوت است، اما مهمترین اقدامات درمانی عبارتند از:
داروهای هورمونی برای درمان خشکی واژن
پزشک ممکن است برای بالا بردن سطح استروژن در بیمار و کاهش بروز خشکی واژن، درمان های هورمونی تجویز کند. درمان های هورمونی حاوی استروژن ممکن است به شکل زیر باشد:
- قرص های واژینال: این قرص ها معمولا به مدت دو هفته روزی یکبار توسط دستگاه مخصوی در واژن قرار می گیرند و سپس یک قرص در هفته دو بار قرار می گیرد تا زن دیگر به این هورمون نیاز نداشته باشد.
- حلقه های واژینال: حلقه ای نرم و انعطاف پذیری است که پزشک یا بیمار آن را در واژن قرار می دهد و در طول زمان استروژن را به طور پیوسته آزاد می کند. شایان ذکر است این حلقه هر 3 ماه یکبار تعویض می شود.
- کرم های واژینال: معمولاً به مدت یک تا دو هفته از کرم به صورت روزانه استفاده می شود، سپس طبق دستور دکتر دوز آن کاهش می یابد به طوری که هفته ای 1 تا 3 بار استفاده می شود.
مرطوب کننده واژن برای درمان خشکی
انواع مختلفی از کرم ها و پمادها وجود دارد که به مرطوب کردن واژن و کاهش سوزش و خارش کمک می کند، به خصوص در هنگام مقاربت و استفاده از این روان کننده ها با کاندوم بی خطر است. لازم به ذکر است که این مرطوب کننده ها باید فاقد عطر، رنگ های مصنوعی و عصاره های گیاهی باشند. همچنین نباید از کرم هایی که برای استفاده در ناحیه واژن در نظر گرفته نشده اند مانند وازلین استفاده کنید.
لیزر درمانی
تکنولوژی لیزر که امروزه جزو روش‌های پرطرفدار در درمان بیماری‌های مختلف است برای درمان خشکی واژن هم به یاری پزشکان آمده است. به این صورت که پزشک متخصص لیزر را به بافت واژنی تابش می‌دهد و عملکرد لیزر بر روی بافت‌های واژنی شامل تحریک تولید کلاژن، افزایش رطوبت واژن، بهبود علائم خشکی واژن، کاهش خارش و التهاب و تقویت عضلات واژنی، تاثیر می‌گذارد.
درمان خشکی واژن با لیزر ممکن است نیاز به چند جلسه داشته باشد، ولی تعداد دقیق جلسات و فواصل زمانی بین آنها بستگی به وضعیت خاص هر فرد دارد و توسط پزشک متخصص تعیین می‌شود. قبل از تصمیم‌گیری درباره این روش، مهم است با یک پزشک متخصص مشورت کنید و او را در جریان تاریخچه پزشکی، علائم و نیازهای خود قرار دهید.
درمان های خانگی برای خشکی واژن
نکات ساده اما موثری وجود دارد که ممکن است به کاهش خشکی واژن و علائم مرتبط با آن کمک کند، از جمله:
- سیگار را ترک کنید .
- داشتن مقاربت منظم، خاصیت ارتجاعی بافت های واژن را که در یائسگی خشک می شوند، حفظ می کند.
- مصرف غذاهای حاوی فیتواستروژن ، که ترکیباتی شبیه به استروژن در بدن هستند، از جمله سویا، آجیل، دانه ها و توفو مفید است.
- پوشیدن لباس زیر نخی برای پیشگیری و کاهش خشکی توصیه می شود.
- بهداشت فردی را رعایت کنید و ناحیه را با آب تمیز و سپس خشک نمایید. باید توجه داشت که از صابون ها و لوسیون های واژینال حاوی رایحه، عطر یا رنگ های مصنوعی که ممکن است باعث تحریک ناحیه واژن شود، استفاده نکنید.
چگونه می توان از خشکی واژن جلوگیری کرد؟
از مهمترین نکاتی که می تواند به پیشگیری از خشکی واژن کمک کند، عبارتند از:
- استفاده از مواد تحریک کننده در ناحیه واژن مانند شستشوی واژن و صابون های حاوی رایحه را متوقف کنید.
- استفاده از کاندوم های حاوی نونوکسینول 9 خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث خشکی واژن شود.
- سعی کنید قبل از شروع رابطه جنسی برای مدت زمان کافی معاشقه جهت تحریک و افزایش رطوبت واژن داشته باشید.
شایان ذکر است که خشکی واژن مرتبط با سن، شیردهی یا زایمان قابل پیشگیری نیست.
کلام آخر
خشکی واژن یکی از عوارض دوران یائسگی به شمار می رود. با این حال این عارضه ممکن است در سنین قاعدگی نیز به دلایل کاهش ترشح هورمون استروژن ایجاد شود. روش های متعددی مانند هورمون درمانی، کرم های موضعی و دارو درمانی وجود دارد که به درمان این بیماری کمک می کند. در پایان به زنان، به ویژه آنانی که در سن پیش یائسگی یا دوران یائسگی هستند، توصیه می شود به متخصص زنان مراجعه کرده تا از بروز این بیماری جلوگیری شود.